کاخن   Cajón یک واژه اسپانیایی، به معنای صندوق است. این ساز کوبه‌ای از ابزارهای نوازندگی درام و سازهای پرکاشن می‌باشد. نوازنده کاخن بر روی ساز می‌نشیند و با ضربان انگشتان و کف دست صدا تولید می‌کند. در ادامه این مطلب شما مخاطبان آموزشگاه موسیقی دادآفرین را با ویژگی‌های ساز کاخن و نقش این ساز در موسیقی مدرن آشنا خواهیم کرد.

تاریخچه پیدایش ساز کوبه‌ای کاخن

 کاخن یک ساز جعبه‌ای مستطیل شکل است که اندازه استاندارد آن تقریباً 12x12x18 می‌باشد. بدنه آن از چوب ساخته می‌شود و دارای شش ضلع است. نوازنده می‌تواند به‌وسیله دست، قلم‌مو و ابزارهای ضربه‌ای همچون چکش و چوب این ساز کوبه‌ای را بنوازد. این ساز به‌ویژه در موسیقی‌های لاتین، فلامنکو و پاپ کاربرد فراوانی دارد. اما کاخن از کجا آمده است؟

کاخن، ابتدا در قرن 18 میلادی در پرو و توسط بردگان آفریقایی که به منطقه آورده شده بودند، ساخته شد. این بردگان به جای سازهای سنتی خود، از جعبه‌های چای که از اسپانیا آورده می‌شدند و از چوب نازکی ساخته شده بودند برای تولید آهنگ استفاده می‌کردند. با گذشت این سال‌ها باز هنوز، کاخن‌های سنتی آفریقایی- پرو شبیه جعبه‌های حمل و نقل ساخته می‌شوند.

کاخن در اوایل دهه 1900 به عنوان بخش جدایی ناپذیر از ژانر موسیقی رایج در سواحل آفریقا و پرو شناخته شد و  در سال 2001، به عنوان بخشی از میراث ملی پرو اعلام شد. این ساز ضربه‌ای همواره به‌طور گسترده‌ای در موسیقی‌های مختلف آمریکای جنوبی استفاده می‌شود. اما در موسیقی معاصر، Cajón محبوبیت زیادی در اجراهای آکوستیک و مینیمالیستی پیدا کرده است.

ساختار ساز کاخن

کاخن به طور معمول از چوب‌هایی مانند توس، راش، ماهون و بلوط ساخته می‌شود این چوب‌ها سخت و متراکم هستند و می‌توانند صدایی عمیق و بم تولید کنند. البته کاخن‌های مدرن با متریال پلاستیک و فایبرگلاس ساخته می‌شوند این نوع از سازها ساختاری قوی‌تر، بادوام‌تر و صدای بلندتری نسبت به کاخن‌های سنتی تولید می‌کنند.

شکل ظاهری ساز کاخن شبیه جعبه‌ای بزرگ است که پنج وجه آن از یک‌لایه نازک چوب به ضخامت 2 الی 3 سانتی متر ساخته شده و وجه جلویی به وسیله تخته سه لا نازک پوشانده می‌شود. نوازنده با ایجاد ضربه در بخش جلویی (تاپا) و صفحات کناری و بالای ساز، صدا تولید می‌کند. در یکی از وجه‌های کناری کاخن، حفره صدا تعبیه می‌شود. به طور کلی اجزای اصلی کاخن شامل قاب، صفحه تاپا، حفره رزونانس، فنر و اهرم کوک می‌باشد.

Cajón  یک ساز بدون صدا است و نیازی به کوک‌کردن ندارد. اما گام کاخن به ضخامت مواد، مکان ضربه و محل سوراخ صدا بستگی دارد. مثلاً وسط تاپا صدای بم کمتری تولید می‌کند؛ اما در لبه‌های ساز صدا بلندتر می‌شود.

تکنیک‌های نواختن ساز کاخن

معمولاً نوازنده با نشستن روی کاخن و ضربه زدن با دست‌ها یا چوب به بخش‌های مختلف ساز، آن را می‌نوازد. نواختن کاخن تکنیک‌های خاص خود را دارد، از جمله:

ضربه‌های باس (Baj): این ضربات در بخش پایین تاپا ایجاد می‌شوند و صدای عمیق و بمی تولید می‌کنند.

ضربه‌های اسنر (Snare: این ضربات در بخش بالایی یا میانه ساز به‌ویژه با انگشتان یا کف دست‌زده می‌شوند و صدای خشک و پرطنینی ایجاد می‌کنند.

حس آکوردی (Tone) : ترکیب ضربات مختلف، و تنظیم فشار دست روی ساز، باعث ایجاد تن‌ها و آکوردهایی می‌شود که بیشتر در فلامنکو و موسیقی‌های مشابه شنیده می‌شود.

انواع کاخن

کاخن یک ساز قدیمی و سنتی است که به مروری زمان تغییراتی در آن صورت‌گرفته است. در حال حاضر انواع مختلفی از این ساز وجود دارد که اصلی‌ترین آنها شامل موارد زیر هستند:

1. Peruvian : قسمت پشت این ساز از چوب سخت، و بخش جلوی آن از چوب چندلایه ساخته می‌شود و طراحی سوراخ صدای آن گرد می‌باشد. صدای تولید شده توسط کاخن‌های پرویی، فشرده و خشک است. در داخل این نوع از ساز کاخن سیم درامی وجود ندارد.
2. Snare : این نوع کاخن دارای سیم‌های تله‌ای یا سیم‌های گیتار هستند و صدای باس و تله درام تولید می‌کنند.
3. Cuban : کاخن کوبایی از پنج نوع چوب، به شکل مخروطی ساخته می‌شود و شکل متفاوتی دارد این نوع ساز که به‌مانند کونگا نواخته می‌شود قادر است صداهای بلندی تولید کند.

کاربرد کاخن در انواع موسیقی‌ها

Cajón به‌عنوان یک ساز ضربه‌ای، می‌تواند جایگزین خوبی برای سازهای درام یا ضربی سنتی شود. صدای کاخن به‌راحتی با صدای سازهای دیگر هماهنگ شده و به ایجاد ریتم قدرتمند و جذاب کمک می‌کند. به همین دلیل این ساز محبوبیت زیادی در پرفورمنس‌های زنده دارد و در بسیاری از سبک‌های موسیقی استفاده می‌شود. کاربرد کاخن در انواع موسیقی عبارت است از:

فلامنکو: در موسیقی فلامنکو، کاخن یکی از سازهای اصلی است که نقش مهمی در ریتم و تأکید بر ضربات دارد.

موسیقی لاتین: کاخن‌های لاتین معمولاً بزرگ‌تر از نوع فلامینگو و فاقد سیم‌های فلزی داخلی هستند و صدای عمیق‌تر و بم‌تری تولید می‌کنند. کاخن لاتین در موسیقی‌های مختلف مانند سالسا، رمبا و سوینگ استفاده می‌شود.

موسیقی معاصر: در دنیای موسیقی پاپ و راک، کاخن به‌عنوان یک جایگزین مناسب برای درام و سازهای ضربی دیگر است.

کلام آخر

کاخن هم از نظر فنی و هم از نظر هنری ابزاری تأثیرگذار است که توانسته جایگاه ویژه‌ای در دنیای موسیقی پیدا کند. اگر شما به دنبال یادگیری و نحوه نواختن این ساز کوبه‌ای هستید، می‌توانید با آموزشگاه دادآفرین تماس بگیرید.