ساز اوکوله‌له یا یوکلِلی یکی از محبوب‌ترین و جذاب‌ترین سازهای زهی مضرابی است که به دلیل ابعاد کوچک، صدای شاد و ملایم و سهولت یادگیری، طرفداران زیادی در سراسر جهان پیدا کرده است. این ساز کوچک هاوایی با تاریخی غنی و انواع مختلف، علاوه بر موسیقی سنتی هاوایی، در سبک‌های مختلف موسیقی معاصر نیز جایگاه خاصی دارد. این مقاله از آموزشگاه دادآفرین جهت آشنایی با ساز یوکللی تدوین شده است.
آشنایی با تاریخچه یوکللی
تاریخ پیدایش یوکلِلی به اواخر قرن ۱۹ باز می‌گردد. خاستگاه اصلی آن در هاوایی نیست، بلکه از سازهای سنتی پرتغال مانند براگینیها (Braguinha) و ماچت (Machete) الهام گرفته است. این سازها توسط مهاجران پرتغالی، به‌ویژه از جزایر مادیرا و کیپ ورد، به هاوایی آورده شدند.
در سال 1879، سه صنعتگر پرتغالی به نام‌های مانوئل نونس (Manuel Nunes)، آگوستینو داس (Augusto Dias) و خوزه دو اسپیریتو سانتو (José do Espírito Santo) به بندر هونولولو رسیدند و سازهایی شبیه به یوکلِلی امروزی را ساختند. مردم هاوایی این ساز کوچک را به‌سرعت پذیرفتند و نام “ukulele” را به آن دادند که در زبان هاوایی به معنی “کک پرنده” است. خانواده سلطنتی هاوایی، به‌ویژه شاهزاده دیوید کالاکاوا، علاقه زیادی به این ساز داشتند و باعث شدند یوکلِلی بخشی از موسیقی سنتی هاوایی شود.
در اوایل قرن ۲۰، با گسترش موسیقی هاوایی به سرزمین اصلی آمریکا، یوکلِلی وارد موسیقی پاپ و جَز شد. در دهه ۱۹۲۰، این ساز در آمریکا و سپس اروپا بسیار محبوب شد و به عنوان نماد موسیقی شاد و آسان‌نوازی شناخته شد.
ساختار و اجزای ساز یوکلِلی
اوکوله‌له یک ساز زهی کوچک و خوش‌صدا، از خانواده گیتار است که معمولاً چهار سیم نایلونی دارد و با انگشت یا مضراب نواخته می‌شود. این ساز صدای شاد و پرانرژی تولید می کند. یوکلی از بخش‌های مختلفی تشکیل شده که هر کدام در کیفیت و صدا نقش مهمی دارند:
بدنه :(Body) معمولاً از چوب‌هایی مانند کوآ (Koa)، ماهوگان، صنوبر یا چوب‌های مصنوعی ساخته می‌شود. اندازه و جنس بدنه تأثیر زیادی در تون و حجم صدا دارد.
دسته (Neck) : دسته ساز یوکللی معمولاً کوتاه و باریک است و دارای فرت (Fret) یا پرده‌هایی است که به نوازنده امکان اجرای نت‌های مختلف را می‌دهد.
سرپیکاپ: (Headstock) محل قرارگیری گوشی‌ها یا کوک‌کننده‌ها برای تنظیم نت‌ها است.
سیم‌ها: معمولا چهار سیم دارد که از نایلون، روده گوسفند و فلز نرم ساخته شده‌اند.
انواع ساز اوکوله‌له (یوکللی)
یوکللی یا اوکوله‌له شباهت زیادی به گیتار دارد اما در چند اندازه و مدل مختلف تولید می‌شود که هر کدام صدای خاص و ویژگی‌های متفاوتی دارند:
سوپرانو (Soprano)
کوچک‌ترین و رایج‌ترین نوع یوکلی است با طول حدود 53 سانتی‌متر. صدایی روشن، زنگ‌دار و کلاسیک دارد و مناسب برای مبتدیان است.
کنترالو (Concert)
کمی بزرگ‌تر از سوپرانو با طول حدود 58 سانتی‌متر. صدای کمی بم‌تر و پرحجم‌تر نسبت به سوپرانو دارد و برای نوازندگانی که صدای پرطنین‌تر می‌خواهند مناسب است.
آلتو (Tenor)
طول حدود 66 سانتی‌متر دارد و صدایی غنی‌تر و بم‌تر ارائه می‌دهد. فضای بیشتر روی دسته برای نوازندگی تکنیکی دارد و برای حرفه‌ای‌ها توصیه می‌شود.
باریتون (Baritone)
بزرگ‌ترین نوع یوکلی با طول حدود 76 سانتی‌متر است و صدایی عمیق‌تر و بم‌تر شبیه به گیتار دارد. معمولاً کوک آن متفاوت از مدل‌های دیگر است و بیشتر در موسیقی جاز و بلوز استفاده می‌شود.
رایج‌ترین کوک برای سه نوع اول (سوپرانو، کنترالو، آلتو) کوک GCEA است که باعث صدای شاد و روشن می‌شود. باریتون معمولاً به صورت DGBE کوک می‌شود که شبیه به چهار سیم انتهایی گیتار است.
کاربردهای ساز کوچک یوکللی
یوکللی به دلیل صدای دلنشین، ابعاد کوچک و یادگیری آسان یادگیری آکوردها و ملودی‌ها در موسیقی‌های متنوعی به کار می‌رود:
موسیقی هاوایی: ساز یوکللی به عنوان نماد موسیقی سنتی هاوایی شناخته می‌شود و در آهنگ‌های محلی و رقص‌های هاوایی نقش اصلی را دارد.
موسیقی پاپ و معاصر: هنرمندان زیادی از یوکلی در آهنگ‌های سبک پاپ، فولک و حتی جاز استفاده می‌کنند.
آموزش موسیقی: یوکلی به دلیل سهولت یادگیری و قیمت مناسب، در مدارس و کلاس‌های آموزش موسیقی بسیار محبوب است.
موسیقی خیابانی و اجراهای زنده: وزن سبک و قابل حمل بودن یوکلی باعث شده است نوازندگان خیابانی آن را انتخاب کنند.
جمع‌بندی
یوکللی (اوکوله‌له) با تاریخچه‌ای جذاب، طراحی ساده و صدای خوشایند، یکی از بهترین گزینه‌ها برای شروع نوازندگی و تجربه دنیای موسیقی است. انواع مختلف یوکلی این امکان را به نوازنده می‌دهد که بر اساس سلیقه و نیاز، ساز مناسب را انتخاب کند. چه برای اجرای موسیقی سنتی هاوایی و چه برای سبک‌های مدرن، یوکلی انتخابی ایده‌آل و دوست‌داشتنی است.
