سه‌تار یکی از اصیل‌ترین سازهای ایرانی است که با ظرافت و روحانیتی ویژه، جایگاهی بی‌بدیل در موسیقی ایرانی پیدا کرده است. این ساز به‌دلیل ساختار ساده اما عمیق خود، بستری مناسب برای بیان حالات عرفانی و احساسات لطیف فراهم می‌کند. اما نکته‌ای که کمتر مورد توجه عموم قرار می‌گیرد، تفاوت سه‌تارها بر اساس مکتب ساخت و سازندگان آن است. در واقع، هر سازنده با سبک، تجربه و نگاه خود به موسیقی، نوعی صدادهی، کیفیت و ویژگی خاص به سه‌تار می‌بخشد. در ادامه این مقاله از دادآفرین، به معرفی مکاتب ساخت و سازندگان برجسته سه تار پرداخته می‌شود.

معرفی انواع سازندگان برجسته سه تار : بر‌اساس مکتب ساخت

سه تار در طول تاریخ، توسط سازندگان مختلف و در مکاتب گوناگون ساخته شده است که هر مکتب و هر استاد، ویژگی‌های خاصی در طراحی، جنس چوب، نحوه ساخت و صدادهی ساز به آن بخشیده است. آشنایی با انواع سه‌تار بر اساس سازنده و مکتب ساخت، نه تنها در انتخاب ساز مناسب به نوازندگان کمک می‌کند، بلکه امکان درک عمیق‌تر از سبک‌های مختلف موسیقی ایرانی و تفاوت‌های صوتی و تکنیکی هر ساز را نیز فراهم می‌آورد.

سه تار مفاخری

سه‌تار مفاخری یکی از سازهای معتبر و محبوب در بازار موسیقی ایران است که توسط امیر منصور مفاخری و برادرانش ساخته می‌شود. این ساز با طراحی دقیق و استفاده از متریال‌های باکیفیت، گزینه‌ای مناسب برای نوازندگان مبتدی تا نیمه‌حرفه‌ای محسوب می‌شود. جنس کاسه و صفحه رویی این سه‌تار از چوب توت است که صدایی گرم و پرحجم تولید می‌کند. دسته و صفحه انگشت‌گذاری از چوب گردو ساخته شده‌اند که مقاومت بالایی در برابر تاب‌برداشتن دارند. پرده‌ها معمولاً از روده طبیعی یا نخ‌های مصنوعی ساخته می‌شوند و تعداد آن‌ها بین ۲۵ تا ۲۸ عدد متغیر است. خرک از چوب شمشاد و شیطانک از استخوان است که به انتقال دقیق صدا کمک می‌کنند.

سه‌تار مفاخری در مدل‌های مختلفی مانند «یک مهر»، «دو مهر»، «سوخته‌کاری» و «ساده» عرضه می‌شود که هرکدام ویژگی‌های ظاهری و قیمتی متفاوتی دارند. این تنوع به نوازندگان امکان انتخاب ساز متناسب با سلیقه و بودجه‌شان را می‌دهد. طراحی ارگونومیک و وزن مناسب این ساز باعث راحتی در نواختن می‌شود. با توجه به کیفیت ساخت، صدادهی مطلوب و حفظ کیفیت در شرایط محیطی مختلف، سه‌تار مفاخری یکی از شناخته‌شده‌ترین سه‌تارها در بازار ایران است.

سه تار عظیمی

یکی از سازندگان برجسته سه تار، استاد صادق عظیمی است. سه تار ایشان یکی از سازهای معتبر و شناخته‌شده در عرصه موسیقی ایرانی است. استاد عظیمی از سال ۱۳۷۲ وارد عرصه سازسازی شد و با پشتکار و تلاش فراوان، توانست به کیفیتی برسد که مهر «عظیمی» روی سازهایش، برای بسیاری از هنرجویان و نوازندگان حرفه‌ای، نشانه‌ای از اصالت و اعتماد باشد.

سه‌تارهای عظیمی با استفاده از متریال‌های باکیفیت ساخته می‌شوند. کاسه ساز از چوب گردو ساخته شده است که به دلیل داشتن تراکم کافی، محکم است و به صدا حجم می‌دهد. جنس صفحه رویی چوب توت است که ارتعاش صدا را بیشتر کرده و مقاومت صفحه را افزایش می‌دهد. فرم پهن صفحه رویی کاسه، جایگذاری دست برای مضراب زدن را سهولت می‌بخشد.  دسته ساز از چوب گردو ساخته شده و در برخی مدل‌ها، از استخوان طبیعی برای تقویت دسته استفاده می‌شود. پرده‌ها از روده طبیعی هستند که حرکت دست نوازنده را تسهیل می‌کنند. سه‌تارهای عظیمی در مدل‌های مختلفی مانند «ساده»، «لاترک»، «ویولنی» و «مهرکاری» عرضه می‌شوند تا پاسخگوی سلیقه‌های مختلف نوازندگان باشند.

سه تار ذوالقدر

سه‌تار ذوالقدر یکی از سازهای باکیفیت و محبوب در بازار موسیقی ایران است که توسط استاد وحید ذوالقدر ساخته می‌شود. این ساز با استفاده از متریال‌های مرغوب و طراحی دقیق، صدایی شفاف و دلنشین تولید می‌کند. کاسه ساز معمولاً از چوب گردو ساخته می‌شود که به دلیل استحکام بالا و خاصیت رزونانس مناسب، صدای حجیم و باکیفیتی ایجاد می‌کند. صفحه رویی ساز از چوب توت است که به دلیل انعطاف‌پذیری و کیفیت صوتی بالا، انتخابی ایده‌آل برای تولید صدای شفاف و واضح است. دسته ساز از چوب گردو یا آبنوس ساخته می‌شود که علاوه بر زیبایی، دوام و مقاومت بالایی دارد. پرده‌ها از روده طبیعی یا مصنوعی هستند که حرکت دست نوازنده را تسهیل می‌کنند. ذوالقدر یکی از سازندگان برجسته سه تار است.

سه‌تار ذوالقدر در مدل‌های مختلفی مانند «یک مهر»، «دو مهر»، «ویژه» و «معرق» عرضه می‌شود. مدل‌های «یک مهر» و «دو مهر» به ترتیب برای نوازندگان مبتدی و نیمه‌حرفه‌ای مناسب هستند و از نظر قیمتی مقرون‌به‌صرفه‌اند. مدل‌های «ویژه» و «معرق» با طراحی‌های خاص و استفاده از چوب‌های باکیفیت‌تر، برای نوازندگان حرفه‌ای و کلکسیونرها مناسب هستند. این سازها با توجه به کیفیت ساخت، صدادهی مطلوب و طراحی ارگونومیک، گزینه‌ای مناسب برای نوازندگان در سطوح مختلف محسوب می‌شوند.

سه تار بختیاری

 برند بختیاری با تمرکز بر کیفیت ساخت، استفاده از متریال‌های مرغوب و طراحی دقیق، توانسته است جایگاه ویژه‌ای در بین نوازندگان و هنرجویان موسیقی سنتی پیدا کند. سه‌تارهای بختیاری با استفاده از چوب‌های باکیفیت مانند گردو و توت ساخته می‌شوند که به صدای ساز عمق و وضوح می‌بخشند. همچنین، طراحی ارگونومیک و دقت در ساخت قطعات باعث راحتی نوازنده در نواختن و افزایش عمر مفید ساز می‌شود. سه‌تار بختیاری در مدل‌های مختلفی مانند «ویژه»، «کاسه لا ترک» و «دو مهر» عرضه می‌شود که هرکدام ویژگی‌های خاص خود را دارند و پاسخگوی نیازهای مختلف نوازندگان هستند.