در سال‌های اخیر، سازهای ملودیک با صدای آرامش‌بخش و طراحی خاص، محبوبیت زیادی در میان علاقه‌مندان به موسیقی پیدا کرده‌اند. در این میان، دو ساز تانگ درام و هنگ درام بیش از بقیه توجه‌ها را به خود جلب کرده‌اند. هرچند ممکن است برای شنونده نا آشنا صدای آنها مشابه به نظر برسد، اما از نظر تاریخچه، ساختار، نحوه تولید صدا و قیمت تفاوت‌های اساسی دارند. در ادامه این مقاله از آموزشگاه موسیقی دادآفرین به بررسی تفاوت تانگ درام با هنگ درام خواهیم پرداخت.
تاریخچه و خاستگاه هنگ درام و تانگ درام
هنگ درام (Handpan) نخستین بار در سال 2000 توسط دو سازنده سوئیسی به نام‌های Felix Rohner و Sabina Schärer در شرکت PANArt تولید و به جهان معرفی شد. این ساز الهام گرفته از steelpan کارائیب و دیگر سازهای کوبه‌ای ملودیک بود و به سرعت محبوبیت جهانی پیدا کرد.
اما تانگ درام (Tongue Drum) سابقه‌ای قدیمی‌تر دارد. شکل مدرن آن در دهه 2000 میلادی به عنوان تکامل‌یافته‌ی) slit drum سازهای چوبی یا فلزی شکاف‌دار سنتی در آفریقا و آسیا) ساخته شد. طراحی فلزی و گرد آن، با زبانک‌هایی که روی سطحش برش خورده‌اند، امکان ایجاد نت‌های مختلف را فراهم می‌کند.
بررسی تفاوت تانگ درام با هنگ درام
اگر چه هنگ درام و تانگ درام هر دو سازهایی مدرن با صدایی آرام بخش و روح نواز هستند اما دنیای آنها از لحاظ ساختار، جنس صدا و شیوه نواختن تفاوت هایی بایکدیگر دارد. در واقع این دو ساز، مثل دو زبان متفاوت برای بیان یک احساس مشترک هستند: موسیقی بی کلامی که مستقیم با قلب شنونده ارتباط برقرار می کند. در ادامه مهمترین تفاوت های این دو ساز را بررسی خواهیم کرد:
ساختار و جنس
هنگ درام از دو نیم‌کره‌ی فولادی نیتریده تشکیل شده که به هم جوش داده شده‌اند. روی نیم‌کره‌ی بالایی فرورفتگی‌هایی (tone fields) وجود دارد که هرکدام به یک نت خاص کوک شده‌اند. در حالیکه تانگ درام معمولاً از یک بدنه فلزی یا فولادی ساخته می‌شود که روی آن برش‌هایی شبیه “زبانک” ایجاد شده است. این زبانک‌ها با ضربه به ارتعاش درمی‌آیند و صدا تولید می‌کنند.
نحوه نواختن
مهمترین تفاوت تانگ درام با هنگ درام در نحوه نواختن این دو ساز است. هنگ درام تنها با دست نواخته می‌شود و نوازنده با حرکات ظریف انگشتان و کف دست، صداهای ملایم و طنین‌دار ایجاد می‌کند. اما تانگ درام را می‌توان هم با دست و هم با مضراب‌های لاستیکی یا چوبی نواخت، که این موضوع باعث تنوع در رنگ صوتی آن می‌شود.
محدوده و کیفیت صدا
هنگ درام صدایی گرم، طنین‌دار و پرجزئیات دارد که به دلیل ساختار منحنی و آلیاژ خاصش، هارمونیک‌های غنی ایجاد می‌کند. در مقابل تانگ درام صدایی شفاف‌تر و کمی فلزی‌تر دارد. هر زبانک ارتعاش مشخصی تولید می‌کند و به همین دلیل هارمونیک‌ها نسبت به هنگ درام کمتر و کنترل‌شده‌تر هستند.
نحوه کوک کردن و تعداد نت‌ها
هنگ درام معمولاً 7 تا 9 نت روی سطح اصلی و یک نت مرکزی (Ding) دارد و کوک آن اغلب ثابت است. در حالیکه تانگ درام می‌تواند از 6 تا بیش از 15 زبانک داشته باشد و در انواع کوک‌ها ساخته شود، حتی در برخی مدل‌ها امکان تغییر کوک وجود دارد.
قیمت و دسترسی
هنگ درام به دلیل ساخت پیچیده و محدود بودن سازندگان حرفه‌ای، قیمت بالایی دارد و ممکن است بین چند هزار دلار متغیر باشد. اما تانگ درام معمولاً ارزان‌تر است و در مدل‌های دانش‌آموزی تا حرفه‌ای با قیمت‌های متفاوت به بازار عرضه می‌شود.
بررسی کاربردهای هنگ درام و تانگ درام
کاربردهای هنگ‌درام و تانگ‌درام با وجود شباهت‌های کلی در آرامش‌بخشی و اجرای موسیقی بدون کلام، تفاوت‌های ظریفی دارد که آنها را برای موقعیت‌ها و سبک‌های مختلف متمایز می‌کند. شاید بتوان نحوه کاربرد این دو را مهمترین تفاوت تانگ درام با هنگ درام دانست.
۱. کاربردهای هنگ‌درام (Hang Drum)
- مدیتیشن و آرام‌درمانی: به دلیل صدای نرم، عمیق و هارمونیک، در جلسات یوگا، مدیتیشن و موسیقی‌درمانی بسیار کاربرد دارد.
- اجرای زنده و خیابانی: صدای متمایز و جادویی‌اش برای جلب توجه در اجراهای خیابانی و فستیوال‌ها ایده‌آل است.
- آثار سینمایی و موسیقی پس‌زمینه: به خاطر فضای احساسی و آرام‌بخشش، در موسیقی فیلم و مستند زیاد استفاده می‌شود.
- تک‌نوازی‌های احساسی: امکان خلق ملودی‌های لطیف و بداهه‌نوازی‌های عمیق را فراهم می‌کند.
2. کاربرد تانگ‌درام (Tongue Drum)
- آموزش موسیقی: به دلیل سادگی نواختن، برای آموزش به کودکان و مبتدیان بسیار مناسب است.
- ریتم‌سازی و تمرینات موسیقیایی: صدای شفاف و ضربه‌ای آن برای ایجاد الگوهای ریتمیک کاربرد دارد.
- کاربرد تزئینی و سرگرمی: به دلیل اندازه کوچک‌تر و قیمت مناسب‌تر، حتی به عنوان ساز خانگی و سرگرمی شخصی مورد استقبال است.
- همراهی با سازهای دیگر: به خوبی در ترکیب با گیتار، کاخن یا سازهای ملودیک دیگر هماهنگ می‌شود.
به طور خلاصه، هنگ‌درام بیشتر برای فضاهای احساسی، عمیق و آرام استفاده می‌شود، در حالی که تانگ‌درام علاوه بر موسیقی درمانی، در آموزش موسیقی کودکان، ریتم سازی، مدیتیشن، یوگا و فضاهای شاد یا روزمره کاربرد بیشتری دارد.
جمع‌بندی
اگرچه تانگ درام و هنگ درام هر دو سازهای ملودیک و آرام‌بخش هستند، اما هنگ درام به دلیل ساختار پیچیده، صدای غنی‌تر و جایگاه خاصش در موسیقی حرفه‌ای، یک ساز لوکس محسوب می‌شود. در مقابل، تانگ درام گزینه‌ای مقرون‌به‌صرفه‌تر، متنوع‌تر و مناسب برای طیف گسترده‌تری از نوازندگان است.
