دف یکی از سازهای کوبه‌ای سنتی است که در بسیاری از فرهنگ‌های خاورمیانه و آسیای مرکزی محبوبیت دارد. این ساز به دلیل صدای گرم و ریتمیک خود در موسیقی‌های مختلف به کار می‌رود. در ادامه این مقاله از آموزشگاه موسیقی دادآفرین به معرفی ساز دف می‌پردازیم.
معرفی ساز دف
دف سازی با حلقه‌ای دایره‌ای شکل از جنس چوب است که پوستی نازک بر روی آن کشیده می‌شود. در برخی از دف‌ها، حلقه‌های فلزی کوچکی به نام “زنجیر” به داخل حلقه چوبی متصل شده‌اند که به صدای ساز، زنگ خاصی می‌افزایند. به‌طورکلی اجزای اصلی دف شامل کلاف اصلی، پوست حیوانات، گل‌میخ‌ها، کمانه و حلقه‌ها می‌باشد.
ساز دایره‌ای شکل دف با دست نواخته می‌شود و نوازنده با استفاده از انگشتان و کف دست به پوست ضربه می‌زند. نوازنده دف باید آشنایی با تئوری موسیقی و نت‌خوانی داشته باشد تا بتواند ریتم‌ها و قطعات ساده را بنوازد. یادگیری تکنیک‌های مختلف این ساز، در زمان کمی امکان‌پذیر است. البته میزان پیشرفت هنرجویان به علاقه، صبر و حوصله، انجام تمرینات مداوم و از همه مهم‌تر داشتن استاد ماهر بستگی دارد.
تاریخچه ساز دف
دف یکی از قدیمی‌ترین سازهای کوبه‌ای است که تاریخچه آن به هزاران سال پیش بازمی‌گردد. این ساز در فرهنگ‌های مختلف در سراسر جهان مورد استفاده قرار گرفته و به‌وسیله دست‌های مختلفی ساخته و تکامل پیدا کرده است. به همین دلیل نمی‌توان فردی خاص را مخترع آن معرفی نمود و یا این ساز را متعلق به منطقه‌ای خاص دانست.
در بسیاری از فرهنگ‌ها دف را برای مراسمات مذهبی، سنتی، عرفانی و حتی رقص و پایکوبی مورد استفاده قرار می‌دهند. این ساز به دلیل الگوهای ضربه‌زنی و ریتم‌های مختلف که دارد، می‌تواند احساسات و انرژی زیادی را به مخاطبان منتقل نماید.
ساز دف در موسیقی سنتی غربی، در گروه‌های بزرگی چون ارکسترها و باندها بکار برده می‌شود. البته از این ساز در سبک‌های موسیقی جاز، راک و پاپ نیز استفاده می‌شود. این ساز جهانی در موسیقی سنتی ایرانی، عربی، هندی، آمریکایی، آفریقایی، ترکی و بسیاری فرهنگ‌های دیگر جایگاه ویژه‌ای دارد؛ بنابراین این ساز را نمی‌توان به طور انحصاری متعلق به کشوری خاص دانست. معرفی ساز دف در گروه‌های مختلف موسیقی ایرانی عبارتند از:
- در سبک موسیقی سنتی و عرفانی، دف جزو سازهای اصلی و شناخته شده محسوب می‌شود. در بعضی گروه‌ها نیز به‌عنوان ساز ریتمیک و تکراری برای ایجاد ضربه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- در سبک عرفانی و مذهبی سماع، دف به‌عنوان ساز اصلی و برای تولید ریتم بکار برده می‌شود.
کاربردهای مختلف ساز دف در موسیقی
دف به دلیل صدای گرم و قابلیت ایجاد ریتم‌های پیچیده، در بین نوازندگان و شنوندگان محبوبیت زیادی دارد. از این ساز در موسیقی‌های معاصر و تلفیقی استفاده می‌شود. برخی از کاربردهای دف در موسیقی عبارت‌اند از:
- ریتم و ضربه سازی: دف به‌عنوان یکی از سازهای کوبه‌ای در تولید ریتم و ضربه‌های موسیقی بسیار مؤثر است. در برخی از مراسم ها نوازنده با ضربه دستان خود و یا ابزارهایی مانند پتک، قلاب و… می‌تواند صداهای ضربه‌ای قوی و یا ملایمی در همراهی با سایر سازها ایجاد نماید.
- همراهی با سازهای دیگر: دف سازی است که قابلیت تولید ریتم و تکرار را دارد. به همین دلیل از آن در گروه‌های موسیقی برای تأمین ضربه‌ها و ریتم‌های مشخص و تقویت تعامل بین سایر سازها استفاده می‌شود.
- اجراهای سنتی و عرفانی: دف سازی است که انرژی زیادی را به شنوندگان انتقال می‌دهد به همین دلیل در موسیقی‌های سنتی و مذهبی، به‌ویژه در مراسم صوفیانه و آیین‌های مذهبی، به کار می‌رود.
- اجراهای تک‌نوازی و سولو: این ساز صدای بسیار گرم و ریتمیک دارد به همین دلیل می‌توان بدون همراهی سایر سازها نیز از آن استفاده نمود.
آموزش و یادگیری دف سخت است یا آسان؟
در ادامه معرفی ساز دف باید بگوییم که این ساز نیاز به کوک کردن ندارد و تولید صدا به‌وسیله آن کار آسانی است. به همین دلیل یادگیری دف نسبتاً ساده است و بسیاری از افراد می‌توانند با تمرین و آموزش‌های اولیه به‌سرعت به نواختن این ساز مسلط شوند. به طور کلی آموزش دف، در مقایسه با سازهای دیگر راحت‌تر می‌باشد. اگر علاقه به یادگیری این ساز جهانی دارید می‌توانید از کلاس‌های آموزشی و منابع آنلاین متعددی برای یادگیری آن استفاده نمایید.
