نت الفبای موسیقی است پس برای یادگیری هر سازی ابتدا باید با الفبای آن آشنا شوید. نت‌خوانی در سه‌تار مانند هر ساز دیگری، به مهارت در شناخت نت‌ها و جایگاه آنها روی دسته‌ی سه‌تار نیاز دارد. در ادامه این مطلب از آموزشگاه موسیقی دادآفرین شما را با نحوه نت‌خوانی در سه‌تار آشنا خواهیم کرد.
معرفی اجزای نت‌خوانی
نت‌خوانی، یا همان خواندن نت‌های موسیقی، فرایندی است که طی آن نوازندگان الفبای موسیقی را که به‌صورت نمادها و علائم خاصی نوشته شده‌اند، می‌آموزند. این مهارت به آنها امکان می‌دهد که قطعات موسیقی نوشته شده را بدون نیاز به شنیدن نسخه ضبط شده، اجرا کنند.
نت
نت‌ها در سه‌تار مانند هر ساز دیگری معرف یک‌صدا یا آوا با یک فرکانس مشخص می‌باشند. به‌طورکلی در موسیقی 7 نت اصلی (دو، ر، می، فا، سل، لا، سی) وجود دارد که تمام قطعات موسیقی توسط آنها نواخته می‌شوند. در کتاب‌های آموزش موسیقی، نت‌ها را با حروف انگلیسی نامگذاری می‌کنند. حروف مختص هر نت عبارتند از:
| دو | ر | می | فا | سل | لا | سی |
| C | D | E | F | G | A | B |
خط حامل
خط حامل اصطلاح دیگری است که در یادگیری مراحل نت خوانی با آن مواجه می‌شوید. خطوط حامل شامل 5 خط موازی و مساوی می‌باشند که نت‌ها بر روی آنها و یا بین آنها نوشته می‌شوند. هر یک از خط‌ها جایگاه یک نت خاص است.
کلید
کلید علامتی است که در سمت چپ خطوط حامل نوشته می‌شود و مشخص می‌کند که هر خطی به چه نتی تعلق دارد. در نت‌نویسی 3 کلید (سل، دو، فا) وجود دارد، هرگاه این کلیدها بر روی یکی از این 5 خط قرار گیرد، بقیه خطوط با توجه به رابطه‌ای که با آن دارند خوانده می‌شوند. رایج‌ترین کلید در سه تار، سل می باشد که به آن تریبل نیز می‌گویند این کلید بر روی دومین خط حامل قرار دارد.
سرکلید
این علائم در ابتدای هر خط حامل و بعد از کلید قرار می‌گیرند و تاثیر آنها تا انتهای خط همان صفحه ادامه دارد، مگر اینکه در وسط خطوط، نت‌های جدیدی با علامت‌های تغییردهنده دیگر معرفی شوند به این علامت‌ها، علائم عرضی یا تغییردهنده نیز می‌گویند. نحوه نت‌خوانی در سه‌تار را با معرفی سرکلیدها ادامه می‌دهیم.
دیز (Sharp – ♯): نشان‌دهنده افزایش نیم‌پرده‌ای نت‌ها است.
مل (Flat – ♭): نشان‌دهنده کاهش نیم‌پرده‌ای نت‌ها است.
بکار (Natural – ♮): نشان‌دهنده بازگرداندن نت به حالت طبیعی است.
یادگیری این سرکلیدها در نحوه نت خوانی سه تار در تشخیص دستگاهی که قطعه در آن نوشته شده است مؤثر است.
کشش و شکل نت‌ها
کشش و شکل نت‌ها، نشان‌دهنده مدت‌زمان اجرای هر نت در موسیقی است. کشش نت‌ها می‌تواند باتوجه‌به سرعت قطعه تغییر کند. برای زیبایی و ایجاد تنوع در یک قطعه، می‌توانیم کشش‌های مختلفی از نت‌ها داشته باشیم. نت مبنا در موسیقی نت گرد است و کشش سایر نت‌ها نسبت به آن مشخص می‌شود. انواع مختلف نت‌ها و کشش آنها عبارت‌اند از:
- نت گرد: کشش چهارضرب کامل
- نت سفید: کشش دوضرب
- نت سیاه: کشش یک‌ضرب
- نت چنگ: نیم ضرب
- نت دولاچنگ: یک‌چهارم ضرب
- نت سه‌لاچنگ: یک‌هشتم ضرب
- نت چهارلاچنگ: یک شانزدهم ضرب
میزان
میزان در موسیقی به بخشی از قطعه موسیقی گفته می‌شود که تعداد مشخصی ضرب را شامل می‌شود و با استفاده از خطوط عمودی روی خطوط حامل جدا می‌شود. در یک قطعه، همه میزان‌ها دارای ارزش زمانی یکسانی هستند. میزان‌ها به موسیقی‌دانان کمک می‌کنند تا ریتم و ضرب‌های موسیقی را بهتر درک و اجرا کنند.
کسر میزان
کسر میزان در موسیقی نشان‌دهنده تعداد ضرب‌ها در هر میزان و نوع نت‌هایی است که یک‌ضرب را تشکیل می‌دهند. کسر میزان در ابتدای قطعه و بعد از کلید نوشته می‌شود و شامل عدد بالایی و عدد پایینی است. برای مثال عدد 4/4 بیانگرچهار ضرب در هر میزان که هر ضرب به اندازه یک نت سیاه است.
نحوه نت‌خوانی در سه‌تار
نحوه نت‌خوانی در سه‌تار اهمیت ویژه‌ای دارد. یک نوازنده سه‌تار ابتدا باید جایگاه نت‌های اصلی را بر روی دسته ساز بیاموزد. همان‌طور که می‌دانید سه‌تار دارای 4 سیم است که نت‌ها بر روی آنها به صورت زیر قرار گرفته‌اند:
سیم 1: دو
سیم 2: سل
سیم 3 و 4: دو – دو
البته کوک‌های دیگری هم برای این ساز وجود دارد؛ اما شما تنها با تسلط بر اینها می‌توانید کوک‌های دیگر را به‌سادگی بیاموزید. سعی کنید ابتدا محل پرده‌ها بر روی سیم اول و دوم را یاد بگیرید. پرده بر روی سیم‌های بم، همانند سیم اول است. به تصویر زیر نگاه کنید تا جایگاه پرده‌ها را بر روی سیم‌های مختلف سه‌تار مشاهده کنید.
