سازدهنی یا هارمونیکا یکی از سازهای بادی بسیار پرطرف‌دار در جهان است. شاید دلیل اصلی محبوبیت این ساز ابعاد کوچک و صدای دلنشین آن باشد. این ساز جزو سازهای زبانه آزاد به شمار می‌آید. با شناخت انواع سازدهنی می‌توانید سبک موردعلاقه خودتان را در انتخاب نوع نوازندگی این ساز انتخاب کنید؛ بنابراین اگر به دنبال یک ساز قابل‌حمل می‌گردید مقاله آشنایی با انواع سازدهنی از آموزشگاه موسیقی دادآفرین را مطالعه کنید.
تاریخچه سازدهنی
هارمونیکا جزو اولین آلات موسیقی است که خاستگاه آن را کشور چین قلمداد می‌کنند. در حقیقت سازدهنی در سال 1818 توسط شخصی به نام فریدریش بوشمان اختراع شد و بعد از سه سال در آلمان به ثبت رسید. صدای سازدهنی بوشمان توسط دمیدن در تیغه‌های فلزی تولید می‌شد.
در اوایل قرن نوزدهم در آلمان نوع دیگر از سازدهنی به نام دیاتونیک ساخته شد و توسط مهاجران به سایر نقاط جهان معرفی شد. اما اختراع نوع کروماتیک سازدهنی در سال 1918 اتفاق افتاد با این ساز که از اسلایدهایی فلزی تشکیل شده بود می‌توان آهنگ‌های کامل‌تری نواخت.
آشنایی با ساختار سازدهنی
یکی از معروف‌ترین سازهای بادی، هارمونیکا است. این ساز از تیغه‌های فلزی به نام REED ساخته شده و صدا در آن توسط دمیدن و ارتعاش تیغه‌ها صورت می‌گیرد. ساختار انواع سازدهنی‌های با کمی اختلاف مشابه یکدیگر است. اجزای تشکیل‌دهنده سازدهنی عبارت‌اند از:
- کاور پلیت یا صفحات پوشانندهکه در دو طرف ساز قرار دارند.
- قطعه دهنی ساز که لب‌ها بر روی این بخش قرار می‌گیرد.
- ریدپلیت که وظیفه آن ارتعاش صدا است و خود محل نصب تیغه‌ها و ویندسیورها را تشکیل می‌دهد.
- اسلاید یا شستی که در برخی از سازدهنی‌ها برای اجرای نیم‌پرده‌ها از آن استفاده می‌شود.
آشنایی با انواع سازدهنی
اکثر افراد تصور می‌کنند که سازدهنی تنها دارای یک نوع می‌باشد. آنها نمی‌دانند که این ساز دارای انواع مختلفی است. طراحی و شکل ظاهری هر کدام از آنها با یکدیگر فرق دارد و نحوه کار با آنها نیز متفاوت است. برای انتخاب سازدهنی موردعلاقه‌تان ابتدا سبک دلخواهتان را مشخص کنید. آشنایی با انواع سازدهنی را با معرفی نمونه های پرکاربرد آن ادامه می‌دهیم.
سازدهنی دیاتونیک
برای نواختن سبک‌های پاپ، بلوز، فولک بهتر است سازدهنی دیاتونیک را تهیه نمایید. این نوع سازدهنی 10 شیار دارد که در یک ردیف قرار گرفته‌اند و هر کدام از آنها با دمش و مکش هوا صدا تولید می‌کنند. هارمونیکای دیاتونیک از 5 لایه تشکیل شده است، دولایه مربوط به روکش بیرونی ساز، و سه‌لایه که در بخش درونی ساز تعبیه شده است. انتخاب این سازدهنی برای مبتدیان توصیه می‌شود.
سازدهنی دیاتونیک بسیار ساده طراحی شده و فاقد ویندسیور و اسلاید است و به طور عادی نوازنده می‌تواند تنها نت‌های اصلی را با آن بنوازد. دیاتونیک استاندار بر اساس الگوی ریشترو و با استفاده از نت‌های گام دیاتونیک ماژور کوک می‌شود. به لطف تکنیک بندیک می‌تواند نیم‌پرده‌ها را نیز با سازدهنی دیاتونیک اجرا نماید. همچنین در صورت تسلط بر تکنیک Overbending، می‌توان سایر فواصل کروماتیک را نیز با این نوع سازدهنی اجرا نمود.
سازدهنی کروماتیک
سوراخ‌های موجود در سازدهنی کروماتیک در یک ردیف قرار دارند و تعداد آنها می‌تواند ۸، ۱۰، ۱۲، ۱۴ و یا ۱۶ عدد باشد. هر سوراخ با دمش و مکش هوا نت‌های مختلف را تولید می‌کنند. مهم‌ترین ویژگی هارمونیکای کروماتیک داشتن یک اسلاید فلزی در قسمت پشت قطعه دهنی ساز می‌باشد. انتهای این تیغه فلزی که در سمت راست ساز قرار می‌گیرد شستی نام دارد. نوازنده با فشاردادن انگشتش بر روی این شستی نت‌ها را با نیم‌پرده بالاتر اجرا می‌کند. مثلاً نت C به نت #C تبدیل می‌شود.
با سازدهنی کروماتیک می‌توان تمام تکنیک‌ها و صداها را با تن‌های قوی‌تر اجرا نمود. به همین دلیل نوازندگان بلوز هارپ مانند Little Walter, Rod Piazza و Smith از آن استفاده می‌کنند. مدل ۱۲ سوراخ آن محبوبیت بیشتری در بین نوازندگان دارد و آن را در نواختن سبک‌های موسیقی همچون جاز، پاپ، کلاسیک، فولک و… بکار می‌برند. در ادامه مقاله آشنایی با انواع سازدهنی درباره ترمولو صحبت خواهیم کرد.
سازدهنی ترمولو
در این نوع سازدهنی از دو ردیف شیار تشکیل شده است. به همین دلایل به آن دوزبانه می‌گویند. این سوراخ‌ها به نحوی طراحی شده‌اند که هر دو در یک گام ولی با اختلاف اندک کوک می‌شوند. درنتیجه در هنگام دمیدن هوا در آن تیغه‌های هر دو سوراخ به صدا درمی‌آیند و در نتیجه صدایی مخملی و لرزان به گوش می‌رسد.
سازدهنی ترمولو طرف‌داران زیادی در موسیقی سنتی و ملی دارد و در نواختن سبک‌های پاپ و راک آسیایی مورداستفاده قرار می‌گیرد. صدای ترمولو نسبت به دو ساز قبلی جذابتر و خاصتر است.
سخن آخر
در این مقاله سعی کردیم رایج‌ترین انواع سازدهنی را خدمتتان معرفی کنیم. هر کدام از این هارمونیکاها صدای خاصی تولید می‌کنند و در سبک‌های متفاوت موسیقی مورداستفاده قرار می‌گیرند. به شما توصیه می‌کنیم این ساز، را باتوجه‌به سبک موسیقی موردعلاقه خودتان انتخاب کنید.
