کالیمبا یک ساز موسیقی آفریقایی است که به‌عنوان پیانو انگشتی نیز شناخته می‌شود. این ساز از یک جعبه چوبی و تعدادی تیغه فلزی ساخته شده است. نوازنده با انگشتان شست خود این تیغه‌ها را به ارتعاش در می‌آورد تا صدا تولید کند. در ادامه این مقاله از آموزشگاه موسیقی دادآفرین قصد داریم به معرفی ساز کالیمبا بپردازیم.
معرفی ساز کالیمبا
کالیمبا یک ساز کوچک و قابل‌حمل، متعلق به بومیان قاره آفریقا است که آن را در مراسم‌های سنتی و رسمی بکار می‌برند. این ساز دارای قدمتی 3 هزار‌ساله است؛ اما از سال 1960 به‌عنوان یکی از آلات موسیقی به جهان معرفی شد. کالیمبا در مناطق مختلف آفریقا با شیوه‌های متنوعی توسط بومیان ساخته می‌شود به همین دلیل این ساز در انواع مختلفی طراحی و تولید می‌گردد. مهمترین ویژگی‌های ساز کالیمبا عبارت‌اند از:
- ساختار ساده: کالیمبا معمولاً از یک جعبه چوبی ساده و تیغه‌های فلزی تشکیل شده است.
- سبک و قابل‌حمل: به دلیل اندازه کوچک و وزن سبک، به‌راحتی قابل‌حمل است.
- صدای دلنشین: صدای کالیمبا نرم و ملایم است و برای تولید موسیقی‌های آرامش‌بخش مناسب می‌باشد.
- نحوه یادگیری آسان: به دلیل سادگی ساختار و تعداد محدود تیغه‌ها، یادگیری کالیمبا نسبتاً آسان است و برای مبتدیان مناسب می‌باشد.
ساختار Kalimba
کالیمبا از خانواده سازهای تیغه‌ای است. این ساز دارای ابعاد کوچک و وزنی در حدود 200 تا 300 گرم می‌باشد. بدنه کالیمبا اغلب از جنس چوب درختان گردو، افرا و… تهیه می‌شود. بر روی جعبه چوبی چندین تیغه فلزی قرار گرفته است، تعداد این تیغه‌ها می‌تواند 6، 12، 8، 17 و… باشد. یک سر تیغه‌های فلزی آزاد و سر دیگر آن به بدنه ساز متصل می‌شوند. نوازنده با فشار دادن نوک انگشتان شست دستان خود به انتهای آزاد تیغه‌ها، باعث مرتعش شدن آنها و تولید صدا می‌شود.
در برخی از انواع کالیمباها بر روی تیغه‌های آن برچسب‌های رنگی نصب می‌شود تا نوازنده بتواند به‌سهولت نت‌ها را شناسایی کند. بعضی دیگر از انواع کالیمباها دارای یک حفره خالی می‌باشند، که به آن جعبه تشدید صدا می‌گویند. داخل این جعبه، قطعه‌ای کوچک از آهنربا برای تقویت صدای ساز قرار داده می‌شود. در ادامه معرفی ساز کالیمبا، انواع آن را بررسی خواهیم کرد.
انواع ساز کلیمبا
به‌طورکلی این ساز در دو نوع آکوستیک و فلت تولید می‌شود. کالیمبای فلت بدون حفره طراحی شده‌اند، اما کالیمباهای آکوستیک حفره‌دار هستند. این ابزار موسیقی از لحاظ اندازه، ابعاد، تعداد تیغه‌ها و نوع متریال نیز دارای تنوع خاصی است. در ادامه به برخی از انواع مختلف این ساز اشاره خواهیم کرد:
کالیمبا سازهای مختلفی دارد که بسته به‌اندازه، نوع مواد ساخت، و تعداد تیغه‌ها، تنوع‌های خاص خود را دارند. در زیر به برخی از انواع و دسته‌بندی‌های کالیمبا اشاره می‌شود:
کالیمبای ۷ تیغه: این نوع کالیمبا کوچک‌ترین و ساده‌ترین نوع این ساز است که صدایی ملایم و دلنشین دارد. این ساز معمولاً برای مبتدیان مناسب می‌باشد؛ زیرا آموزش و یادگیری آن آسان است.
کالیمبای 17 تیغه: تنوع نت‌های کالیمبای 17 تیغه بسیار بالا است و مناسب برای نوازندگان حرفه‌ای می‌باشد. به همین دلیل می‌توان آن را در سبک‌های مختلف موسیقی استفاده کرد.
کالیمبای 10 تیغه: کالیمبای 10 تیغه برای کسانی که به دنبال سازی با صدای عمیق‌تر و تنوع بیشتر در نت‌ها هستند، ایده‌آل می‌باشد.
کالیمباهای برقی: برخی از انواع کالیمیا دارای میکروفن و قابلیت اتصال به سیستم‌های صوتی هستند. این سازها مناسب اجراهای زنده و ضبط موسیقی می‌باشند و به نوازندگان اجازه می‌دهند تا صدای ساز را تقویت کنند.
نحوه نواختن و صدای ساز کالیمبا
یادگیری Kalimba بسیار راحت است. تیغه‌های فلزی این ساز، هرکدام نت‌های خاصی را تولید می‌کنند. کالیمبا توسط حرکت متناوب و هم‌زمان انگشتان شست دودست نواخته می‌شود. صدای تولید شده از کالیمبا به‌صورت کوبه‌ای و سیال است و با فشاردادن زبانه‌های تیغه به بالا و پایین ریتم آواها تغییر می‌کند. برای یادگیری این ساز به صورت حرفه‌ای، نیاز به تمرکز و تمرین زیادی دارید.
در ادامه معرفی ساز کالیمبا بهتر است بدانید که این ساز، نیاز به کوک‌کردن دارد. برای این منظور بایستی از چکش فلزی و کوچک آن استفاده نموده و ضرباتی را به پایین و بالای تیغه‌ها وارد کنید. در این صورت تیغه‌ها به سمت جلو یا عقب متمایل می‌شوند. هر چه طول تیغه‌ها افزایش پیدا کند، صدای بم‌تری تولید می‌شود؛ اما با کاهش طول تیغه‌ها صدای تشکیل شده زیرتر می‌گردد.
سخن آخر
کالیمبا در فرهنگ‌های مختلف آفریقایی به‌عنوان یک ساز سنتی استفاده می‌شود و در سال‌های اخیر محبوبیت جهانی پیدا کرده است. نواختن این ساز را می‌توانید با تمرین و پشتکار در مدت کمی یاد بگیرید.
